تغذیه از طریق لوله بینی - معدی (gavage)

همه ی افراد برای زندگی نیاز به غذا دارند اما در شرایط خاص مانند بعضی از بیماری ها ،بی اشتهایی ، اختلال در بلع ،جراحی های دهان و… نمی توان همه یا
بخشی از نیازهای غذایی را از طریق تغذیه دهانی تامین کرد در نتیجه باید تغذیه از راه دیگر صورت گیرد. یکی از این روش ها تغذیه روده ای ویا تغذیه با لوله
می باشد.
محلولهای مورد استفاده در تغذیه بالوله که به اصطلاح گاواژ می گویند شامل کربوهیدرات، پروتئین ، چربی و ویتامین ها و املاح مورد نیاز می باشند که به
صورت “دست نخورده “، “نیمه هیدرولیز شده” و “هیدرولیز کامل” وجود دارند که از طریق لوله وارد معده و یا روده می شوند.
تغذیه با لوله به دو صورت کوتاه و بلند مدت می باشد اما در اکثر موارد بعد از مدت کوتاهی فرد توانایی تغذیه از راه دهان را بازمی یابد و به شرایط عادی بر می
گردد.
محل قرارگیری لوله شامل :
 بینی-معده ای
 بینی-روده ای
 دهانی-معده ای
 دهانی-روده ای
 گاستروستومی
 و ژژنوستومی
می باشند که توسط تیم شامل پزشک ، پرستار ، تغذیه دان و داروشناس نوع و روش تغذیه مشخص می شود.
محلولهای گاواژبه دوصورت هستند
 محلولهای دستی که شامل مخلوطی از غذای طبیعی شامل گوشت،شیر، برنج ،موز،عسل ، هویج،سیب و….. می باشند که توسط بلندر یا مخلوط کن
ترکیب می شوند و سپس صاف می شوند
 محلولهای تجاری به صورت اماده می باشند و نسبت به محلولهای دستی دارای میزان بیشتر کالری و پروتئین و ریز مغذی ها در یک حجم مشخص می
باشند و همچنین به دلیل عدم دخالت دست ،بار میکروبی کمتری دارند
تغذیه از طریق لوله بینی – معدی (gavage)
تهیه وتنظیم : م.گلزاری )سوپروایزر بالینی ( بیمارستان امام خمینی )ره( اسلام آباد غرب
2
تغذیه بیماران کمایی یا بیماران با کاهش سطح هوشیاری از طریق لوله معده می باشد و رژیم غذایی این بیماران می بایست بصورت مایع بوده بطوری که غذا براحتی از
لوله معده عبور کند .
روشهای تغذیه:
*تغذیه متناوب بصورت بلوس
1 – انتهای لوله را خم کنید تا مسدود شود
2 – سرنگ را با ماده غذایی پر کنید و به انتهای لوله معدی وصل کنید
3 -سرنگ باید 45 سانتی متر بالاتر از سر بیمار قرارگیرد
4 – اجازه دهید محتویات سرنگ به تدریج و به آرامی تخلیه شود
5 – پیش از اتمام محتویات سرنگ،مجددا لوله را کلامپ کرده،سرنگ را با ماده غذایی پر کنید.اینکار را آنقدر ادامه دهید تا ماده غذایی تمام شود
*تغذیه مداوم بصورت انفوزیون:
1 -کیسه محتوی مواد غذایی را به پایه سرم آویزان کنید
2 – انتهای کیسه را به سر لوله معده وصل کنید
3 -پمپ انفوزیون را روشن کنید و تعداد قطرات را بر اساس مدت زمان معین تنظیم نمایید
تهیه وتنظیم : م.گلزاری )سوپروایزر بالینی ( بیمارستان امام خمینی )ره( اسلام آباد غرب
3
اقدامات پرستاری قبل از گاواژ باید رعایت نمود :
اگر بیمار دارای لوله تراکئوستومی یا لوله تراشه است از نداشتن ترشحات مطمئن شوید در غیر این صورت ابتدا بیمار را ساکشن نموده و سپس عمل
گاواژ را انجام دهید.
قبل از تغذیه حجم باقیمانده معده را بررسی کنید. چنانچه حجم باقیمانده از 150 – 100 سی سی بیشتر بود تغذیه لوله ای را به تأخیر بیندازید و ماده را
مجدداً به معده برگردانید و دو ساعت بعد مجدداً باقیمانده معده را بررسی کنید چنانچه در بررسی دوم هم حجم باقیمانده بیشتر از 150 سی سی بود
پزشک را مطلع کنید .
از قرار داشتن سوند معده در داخل معده اطمینان حاصل کنید بطوری که اگر با سرنگ ترشحات معده را بکشیم محتویات معده به داخل سرنگ برگشت
یابند .
هر 3 ساعت به میزان 300 سی سی مایعات داده شود .
بعد از انجام پروسیجر گاواژ بهتر است نیم تا یک ساعت بیمار بصورت نیمه نشسته باشد .
زمان نگهداری لوله معده 5 تا 7 روز می باشد .
دمای غذای بیمار همسان با دمای اتاق باشد و از دادن غذای سرد و داغ به بیمار خود داری کنید .
روش انجام گاواژ
بعد از اطمینان از نداشتن ترشح و قرار گرفتن سوند در معده سوند معده را خم کرده ) بطوری که مانع از ورود هوا به داخل معده بیمار شود ( و سرنگ را جدا
کرده و پیستون داخلی سرنگ را خارج کرده و پوسته سرنگ را به سوند معده وصل می کنیم، 30 تا 50 سی سی آب را داخل سرنگ ریخته و سرنگ را به صورت
عمودی و به طرف بالا و مستقیم گرفته و قبل از اتمام آب داخل لوله وعده غذایی بیمار را داخل سرنگ می ریزیم ) دقت داشته باشیم که هوایی داخل لوله بیمار
نشود ( . بعد از اتمام غذا 30 تا 50 سی سی آب را داخل سوند معده ریخته تا لوله معده شسته شود .بعد از انجام گاواژ برای جلوگیری از وارد شدن هوا به معده
بیمار، سوند معده را خم کرده و پس از شستشوی سرنگ پیستون را وارد سرنگ نموده و به سوند معده وصل می کنیم .
تهیه وتنظیم : م.گلزاری )سوپروایزر بالینی ( بیمارستان امام خمینی )ره( اسلام آباد غرب
4
فواید ریختن آب قبل و بعد از گاواژ:
قبل و بعد از هر نوبت تغذیه 50 سی سی آب ساده به داخل لوله بریزید تا ضمن بازنگه داشتن لوله از رشد باکتریها یا بستن دلمه و مسدود شدن لوله جلوگیری
شود .
اقدامات پرستاری حین گاواژ باید رعایت نمود :
درجه حرارت
حجم تغذیه
سرعت جریان
مصرف کامل مایعات
فاکتورهای مهمی هستند که در حین تغذیه لوله ای باید مورد توجه قرار گیرد
اصول تغذیه ای شامل:
مقدار
تعداد دفعات بطور صحیح،
باید رعایت شود پرستار باید دقیقاً سرعت دریپ را کنترل کرده و از تجویز سریع مایعات اجتناب کرده مواد تغذیه ای با استفاده از نیروی جاذبه ای در سطحی
بالاتر از معده قرارداده شود . حجم کم غذا و مدت زمان طولانی برای تجویز، میزان بروز آسپیراسیون ، نفخ شکم، تهوع واستفراغ و اسهال را کاهش می دهد
گاواژ به دو صورت انجام می شود:
1 -تغذیه مداوم:
سرعت تجویز تغذیه مداوم 100 تا 150 میلی لیتردرساعت می باشد
2 – تغذیه متناوب :
سرعت تجویز تغذیه متناوب 350 میلی لیتردر 10 دقیقه باشد
هر دو سرعت بدون ایجاد کرامپ شکمی و اسهال، تعادل مثبت نیتروژن و افزایش وزن تأمین می شود
تهیه وتنظیم : م.گلزاری )سوپروایزر بالینی ( بیمارستان امام خمینی )ره( اسلام آباد غرب
5
نکته مهم : قبل از هر بار تغذیه متناوب و هر 8 – 4 ساعت در طی تغذیه مداوم محتوای باقیمانده معدی اندازه گیری شود این مایع باید دوباره به بیمار برگردانده
شود
اگر مقدار ماده کشیده شده بیش از 100 میلی لیتر باشد یا بیش از 20 – 10 درصد تغذیه مداوم و یا 200 میلی در تغذیه متناوب باشد باید تغذیه متوقف شود و
شرایط بیمار ممکن است در طی یکساعت مجدداً بررسی گردد و اگر دوباره این حالت اتفاق افتد، مشکل باید گزارش شود . حفظ ونگهداری از عملکرد لوله به عهده پرستاربیمار یا مراقبت اولیه می باشد برای اطمینان از باز بودن لوله و برای کاهش شانس رشد باکتریها یا انسداد و تنگ
شدن 15 میلی لیتر آب در داخل لوله تزریق می شود:
دادن دارو به بیمار از طریق لوله:
 وقتی که انواع مختلف داروها تجویز می گردد هر نوع دارو باید بصورت جداگانه وبا 15 میلی لیترآب بصورت بولوس تجویز شود و بعد از هر دوز دارویی لوله
با 30 میلی لیتر آب شستشو داده شود داروها نباید با یکدیگر و یا با فرمول غذایی مخلوط شوند .
 برای اجتناب از آلودگی باکتریایی مقدار فرمول غذایی هرگز نباید بیش از حجمی باشد که درطی ساعت برای بیمار انفوزیون می شود و رژیم تغذیه لوله ای
باید مکرراً برای ارزیابی تأثیر آن و پیشگیری از عوارض، بررسی شود
ارزیابی بیمار در حین گاواژ:
 محل لوله، پوزیشن بیمار)سر 30 درجه بالاتر( و سرعت جریان را بررسی کنید .
 توانایی بیمار برای تحمل فرمول غذایی را تعیین کنید)احساس پری در معده و نفخ شکم، خارش، تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست را بررسی کنید(
 (BUN) و پروتئین و سرم هموگلوبین، هماتوکریت و واکنشهای کلینیکی را براساس یافته های آزمایشگاهی چک کنید
 علائم دهیدراسیون را مورد مشاهده قرار دهید )خشکی غشاء های مخاطی ،تشنگی،کاهش بردن ده ادراری(
 ظرف غذا و لوله را هر 28 – 24 ساعت عوض کنید.
 روزانه بیمار را وزن نمایید . اقدامات و مراقبتهای پرستاری بعد از گاواژ:
1 -بررسی مداوم بیمار و برقراری عملکرد لوله:
در صورتی که از سوند بینی – معده ای برای برداشتن فشار از روی معده استفاده شده باشد، معمولا آن را به یک ساکشن متناوب با فشار کم متصل می
کنند.
اگر از آن برای غذارسانی استفاده شده باشد، در فواصل غذایی انتهای آن مسدود می شود .
قبل از دادن هر گونه دارو و یا مایع از قرار داشتن محل مناسب لوله باید اطمینان حاصل نمود .
تهیه وتنظیم : م.گلزاری )سوپروایزر بالینی ( بیمارستان امام خمینی )ره( اسلام آباد غرب
6
در صورت خروج تصادفی لوله بینی – معده ای بعد از اعمال جراحی مری یا معده، جایگزینی مجدد آن باید توسط پزشک انجام شود .
باید مقدار تمام مایع دریافتی، غذاها و مایع شستشو به دقت ثبت شوند .
شستشو لازم است با سرم فیزیولوژی هر 4 تا 6 ساعت یکبار انجام شود تا همراه با بیرون کشیده شدن ترشحات، بیمار دچار کمبود الکترولیتی نشود .
مقدار، رنگ و نوع تمام ترشحات باید هر 8 ساعت یک بار بررسی و ثبت شوند .
2 -بهداشت دهان و بینی
 رعایت دقیق و منظم بهداشت دهان و بینی بخش مهمی از مراقبت از بیما را شامل می شود .
 از اپلیکاتورهای مرطوب می توان برای تمیز کردن بینی استفاده کرد و به دنبال آن استفاده از نرم کننده قابل حل در آب ضروری است .
 دهان شویه مکرر باعث راحتی بیمار می شود .
 در صورت خشکی شدید مخاط بینی و حلق استفاده از دستگاه بخور مفید واقع می شود .
 هر 2 تا 3 روز یکبار لازم است چسب روی بینی تعویض شود و بینی از نظر تحریک پوستی مورد بررسی قرار گیرد .
 در صورت مجاز بودن، جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات هم می تواند در رفع خشکی موثر باشد و بدین ترتیب از التهاب غدد پاروتید پیشگیری خواهد
شد .
3 – اقدامات لازم در صورت بروز تهوع و استفراغ
اگر بیمارتان دچار تهوع و استفراغ میباشد ابتدا باید سعی کنید علت اصلی آنرا پیدا کنید ممکن است از عوارض جانبی داروها باشد یا غذای تهیه شده
آلوده باشد.
زمانی که بیمار تهوع دارد بهتر است حجم کمی غذا را با فاصله های مکرر به بیمار بدهید. مراقب باشید بیمار به علت تهوع و استفراغ دچار کم آبی نشود.
نکته مهم : از خوراندن حجم زیادی غذا دریک وعده غذایی به بیمار خودداری نمایید.
اگر بیمار استفراغ میکند سر بیمار را بالا بیاورید و به یک سمت خم کنید و ظرفی در اختیار وی قرار دهید تا محتویات دهان را در آن بریزد.
در این بیماران سعی کنید مرتب دهان بیمار را بشویید اگر بیمار نمیتواند مسواک را تحمل کند از محلول آب نمک یا آب ساده و یا دهانشویه برای شستن
دهان استفاده کنید.
در صورت ادامه تهوع و استفراغ حتماً با پزشک مشاوره کنید ممکن است بیمار نیاز به استفاده از داروهای ضد تهوع داشته باشد؛ و بیمار دچار کم آبی شود
پس در این مورد دقت لازم را داشته باشید و از پزشک کمک بخواهید.
4 – اقدامات لازم در صورت بروز اسهال
 اگر بیمار مبتلا به اسهال شده است. اول سعی کنید علت آنرا پیدا کنید ممکن است غذای بیمار آلوده بوده باشد.
تهیه وتنظیم : م.گلزاری )سوپروایزر بالینی ( بیمارستان امام خمینی )ره( اسلام آباد غرب
7
 برنامه رژیم غذایی بیمار را از موادی ساده مانند پنیر – موز – ماست – برنج کته ای تهیه کنید. از دادن میوه و سبزی – مایعات داغ – قهوه و غذای چرب به
بیمار خودداری کنید.
 بعد از هر بار اجابت مزاج ناحیه تناسلی را از مدفوع پاک کنید و ناحیه تناسلی را با آب و صابون بچه بشویید و خشک نمایید. در صورت ملتهب شدن ناحیه
تناسلی با مشورت پزشک میتوانید از پماد زینک اکساید و پودر بچه استفاده نمایید.
کی شکتسد زا ًامتح دوخ ینمیا تهج :مهم هتکن .دینک هدافتسا فرصم راب
 یم یبآ مک راچد رامیب لاهسا همادا رثا رد اریز .دینک هرواشم راتسرپ و کشزپ اب لاهسا رارکت تروص رد دوش .
5 . ییاهتشا یب زورب ماگنه رد مزلا تامادقا
بیز لکش و هدرک نییزت ار رامیب یاذغ دینک یعس دارفا نیا رد .دنوش ییاهتشا یب راچد یمسج ای یحور لئاسم تلع هب تسا نکمم رامیب دارفا غ هب ییا اذ
دیهدب .دوش کیرحت رامیب یاهتشا ات دیهد رارق رایشوه رامیب دید ضرعم رد ار نآ و
ناهد یم رامیب نداد هیوش ار وا یاهتشا دناوت .دنک کیرحت
دننام دوش یلاخ عیرس هدعم هک دننک هدافتسا یداوم زا دیاب نارامیب نیا دنتسه نیریش هک ییاهاذغ زا یطولخم
لمکم نیئتورپ دننام ییاذغ یاه نیماتیو ،اه .دنک تفایرد ار مزلا یژرنا رادقم رامیب ات دینک هفاضا رامیب ییاذغ داوم هب کشخ ریش و اه
یراتسرپ تاکن ژاواگ ماگنهرد
 .دیئوشب ار دوخ تسد
 .دریگ رارق هتسشن همین ای هتسشن تیعضو رد رامیب ات دیروایب لااب ار تخت رس
 :دراد رارق هدعم رد هلول هک دیوش نئمطم هیذغت راب ره زا شیپ ،رامیب هیر هب ییاذغ داوم دورو زا یریگولج یارب
زا یرادقم و دینک لصو هدعم هلول هب ار گنرس گنرس لخاد هب هدعم تایوتحم رگا .دینک قیرزت هدعم هب ار نآ ًاددجم و دیشکب گنرس لخاد هب ار هدعم تایوتحم
.دوش یسررب هبرجت اب راتسرپ طسوت دیاب و دشابن هدعم لخاد هلول هک تسا نکمم دشن هدیشک
 زا رتشیب هک یتروص رد .دینک یسررب ار هدعم هدنامیقاب 100 ب هدعم رد اذغ یس یس هدیشک عیام .تسا هدعم هیلخت رد ریخأت هدنهد ناشن ،دشاب هدنام یقا
نآ رد ار رامیب هیذغت و دینادرگزاب هدعم هب ار هدش هدعو .دینک فذح
 یدنق مرس ای هداس بآ اب رامیب ندوب اتشان زا دعب ژاواگ عورش 5 .دریگ تروص هدش فاص بیس بآ ًاحیجرت هزات یعیبط هویمبآ ای دصرد
 تسا رتهب مجح زا ژاواگ عورش رد 50 ره یس یس 4 ره ژاواگ مجح لمحت تروص رد و دوش هدافتسا تعاس 4 تعاس 25 نازیم هب ات دوش هفاضا یس یس
.دسرب رظن دروم
تهیه وتنظیم : م.گلزاری )سوپروایزر بالینی ( بیمارستان امام خمینی )ره( اسلام آباد غرب
8  اگر در موقع کشیدن مایع معده ترشحات سبز رنگ مشاهده شد به گاواژ دادن بیمار ادامه دهید.
 ابتدا لوله معده را با فشار انگشتان خود ببندید تا از ورود هوا به معده جلوگیری شود سپس سرنگ را از انتهای لوله جدا کنید و پیستون را از داخل سرنگ
خارج کنید.
 سرنگ را به لوله وصل کرده و لوله را با 30 سی سی آب بشویید.
 قبل از تمام شدن آب، محلول غذایی ولرم را که کاملاً صاف شده به داخل سرنگ بریزید. در تمام مدت سرنگ باید پر از محلول غذایی باشد. شما با بالا و
پائین بردن سرنگ و ایجاد فشار ملایم به جدار لوله می توانید سرعت ورود غذا به معده را کنترل نمایید.
 مایع گاواژ باید به آرامی و در مدت 10 تا 15 دقیقه تزریق شود.
 قبل از این که محلول غذایی به طور کامل تمام شود حدود 30 تا 50 سی سی آب ساده را به درون سرنگ بریزید تا لوله شسته شود.
 شستشوی مرتب لوله قبل و بعد از گاواژ باعث پیشگیری از انسداد لوله می شود.
 قبل از تمام شدن آب، لوله معده را با فشار انگشتان ببندید و سرنگ را از لوله معده جدا کنید. پیستون را داخل سرنگ قرار دهید و مجدداً سرنگ را به سر
لوله وصل کنید تا از ورود هوا به داخل معده جلوگیری شود. سپس بیمار را به مدت 30 دقیقه در همان وضعیت قرار دهید.

بخوانید
هموروئید